Ferry Erdmann: article "Buddhism as a religion"

‘Buddhism as a religion’ was originally gepublished in Dutch in: INDIA INSTITUUT BULLETIN 2004, p.25-34. This new English version dates from 2008

----------------------------------------------------------------------------------------------------

                                                                                                                           Buddhism as a religion 

                                                                                                                                           The Development of Buddhism: from Shakyamuni to Dalai Lama                                                  

Ferry Erdmann                                                                                                                   2008

Introduction

The total number of Buddhists in the world today is over 400 million.  This amounts to about six [1]percent of the global population, making Buddhism one of the four 'great world religions'.   It is practised in a large number of Asian countries: India, Nepal, Bhutan, China (incl. Tibet and Inner-Mongolia), Japan, North and South Korea, Taiwan and in Sri Lanka, Myanmar (Burma), Thailand, Laos, Cambodja and Vietnam.  There are also a considerable number of adherents in Western countries.

In the first part of this article, a summary is given of the three most important developments or currents in Buddhism.  They are consecutively:  A) the old theravada Buddhism, B) the 'big-hearted' large vehicle or mahayana Buddhism and, therein, C) the esoteric tantrayana Buddhism. The most important concepts en terminology will be explained in their context.

It is often argued that Buddhism is principally atheistic[2] and rational, therefore rather a pragmatic philosophy or a  way of life than a religion.  However, the use of a scientific definition of religion, can lead to a different conclusion.  The second part of the lecture reviews this issue.

The Development of Buddhism

A)      Theravada                   
 Buddhism begins in the sixth century B.C. with the historical Buddha, Siddhartha Gautama, titled Shakyamuni (sage of Shakya kin).   His immediate family was the royal house of Koshala, a small Hindu[3] kingdom on the present frontier of North India and Nepal.  Its southern neighbour state was Magadha at the river Ganges in the region of Patna, Gaya and Varanasi.  This period was most likely one of infrastructural improvement, flourishing trade and urbanization.  It must have brought about new professional groups in crafts, trade and services, which had no place in the existing caste structure.  Among these groups various new religious movements are surmised to have had the occasion to rise, our Buddha Shakyamuni being the leader of one of them.

Since the beginning, the heart of Buddhism consists of the triratna, 'triple gem': buddha (the enlightened mind), dharma (the doctrine) and sangha (the community of monks).  The doctrine or teachings were not written down until more than a century later in the contemporary North Indian colloquial Pali language.[4]  This 'Pali-canon' consists of three parts , the 'three baskets' (tripitaka): a. sutra's, the teachings of the Buddha himself, b. vinaya, rules for the monks, and c. abidamma, commentaries on the sutra's.

Buddhism clearly distinguished itself from the Vedic Hinduism or Brahmanism of those days.  Because non-violence (ahimsa) was adhered to, Buddhists did not want to have anything to do with animal sacrifices. Furthermore, the caste system was ignored and even refuted.  Reincarnation and karma, however, remained leading principles.  Every act has its cause and effect, and every being is involved in the cycle of life and death according to its previous acting. 

Then again contrary to Hindu philosophy, Buddhism denies the existence of any independant I, ego or soul (atman) and even any thing or 'being' to exist independantly or statically, by itself in a stand-still non-process situation.  Nothing has an independant substantial or static unchanging existence.  About this true nature of things, having a. no-soul (anatman) and b. no-permanence (anitya) (we) ordinary living beings are ignorant. The 'reality' we live in is relative, a matter of illusory perception and inadequate conceptualization. This lack of insight is responsible for a third basic characteristic of existance: c. suffering (dukkha).

Now, this is at the same time the first of the famous 'four noble truths': 1^e  life is suffering (dukkha); 2^e the cause of suffering, i.e: desire (trishna) (or attachment, hatred and ignorance (avidya)); 3^e the possibility to stop suffering by stopping the cause, and reach a state beyond life and death, called nirvana (extinction); 4^e the 'eightfold path', eight rules of ethics and meditation leading to enlightenment (bodhi), a superior spiritual level which is a condition to enter nirvana.  

In this first developmental stage of Buddhism, the way of living according to immaculate ethics and mental development through meditation is only possible for monks.  Their pursuit of the highest wisdom is an individual one and is called the ideal of the arhat, the ‘worthy’enlightened monk bound to enter nirvana.  Generally, it will take countless rebirths to reach this goal.  A lay person must wait longer, if only first for a rebirth leading to monkhood.  He or she takes 'refuge' in the 'triple gem' and should abide by the commandments of the panc sil (five seals): no killing, no stealing, no lying, no adultery, no intoxication.    

The expansion of the old (theravada) Buddhism takes place from the third century B.C. onwards.  The great emperor Ashoka spread the doctrine all over his North-Indian realm, and his successors of the Maurya dynasty exported it to Sri Lanka and from there to Southeast Asia, where it has survived to this day.  Theravadins only follow the original Pali-canon and venerate basically no other Buddha figure than the historical Buddha Shakyamuni.   

B)   Mahayana                    From the first century before the Christian era, new developments come up in the Buddhism of North India.  They can be related to cultural contacts, which in the time of the Kushana kings took place in the Northwestern part of the Indian subcontinent.  Influences are traced back to Central Asia, the Middle East and even Hellenistic culture.  Most remarkable is the subordination of the individualist arhat ideal, to the higher ideal of the bodhisattva, one who is to become a buddha.  A bodhisattva has vowed that after having attained enlightenment for himself, he will postpone his nirvana until all living beings can become Buddhas and enter nirvana.  In countless intermediate rebirths he is obliged to help and teach others on the path of the dharma.  Thus, a bodhisattva is the embodiment of compassion (karuna), the ethical core of Mahayana Buddhism, aiming for a future collective nirvana not only for mankind, but for all sentient beings together. 

Although the sangha remains of crucial importance, the Mahayana way to enlightenment is not restricted to monks.  Whoever cannot follow all the rules of the vinaya discipline, is not necessary excluded from attaining the highest level of wisdom, or from taking the bodhisattva vow.  Because everybody basically has access to the spiritual path and a collective nirvana for everyone is the highest goal, this new developmental phase in Buddhism is called mahayana, 'large vehicle'.  The new teachings are written in Sanskrit, which in the course of the centuries had taken the place of Pali in North India.  The most important mahayana texts are some 'miraculously discovered' new sutra's  They are not to replace, but simply to be added to the original tripitaka.[5]  Thus, the large vehicle is big hearted enough to take the individualist Theravada Buddhism into its fold, although from now on the latter is sometimes pejoratively called: hinayana, ‘small or lesser vehicle’. 

On the philosophical level of Mahayana Buddhism, nirvana is no longer considered a separate after-life condition  outside of this earthly vale of tears.  As a matter of fact, the relative reality of samsara (our suffering illusory existence of endless rebirth) and the absolute nirvana, are one and the same.  The highest spiritual and practical accomplishment of enlightenment is just to realize what is already there, a unification of opposites.  The path to this dialectical perfection of wisdom, this insight into the meta-conceptional emptiness (sunyatta), i.e. 'not this' and at the same time 'not that', as the fundamental nature of reality, is now open to everybody.    

One could say that nirvana has become more near to us, including the Buddha figures dwelling there.  The 'state' of nirvana is no longer reserved for the historical Buddha and his most favoured disciples.  In Mahayana imagination a Buddha of the past and one of the future are added, followed by 'celestial' meditation Buddhas and symbolic bodhisattva figures.  Some are thought to be residing in heavenly paradises, a kind of pre-nirvana abodes.  In religious practice they are all venerated and ritually treated as gods. 

It is only since the beginning of Mahayana Buddhism, that in art we encounter representations of Buddha figures as persons.  From the previous period only symbols have been found, such as the wheel of the dharma, the lotus of wisdom, a footprint of the Buddha, and the stupa relic container.  While in Theravada art only the image of the historical Buddha  Shakyamuni is represented, Mahayana art has been able to make use of a whole imaginary pantheon.

In the first four centuries of  the Christian era Mahayana Buddhism was spread throughout the whole of North India, and via the Silk Trade Routes, to Central and East Asia as well.  Because it has almost disappeared from India, it is sometimes called Northern Buddhism.

A large number of school have developed, each with their own teachers and philosophical emphasis as well as their own characteristic selection of texts, rituals and meditation methods. They are all considered mahayana buddhist. Some of the most influencial and characteristic developments are Pure Land Buddhism, Chan or Zen Buddhism and Tantrayana or tantric Buddhism.[6]

Pure land buddhism is a popular development in Chinese and Japanese Buddhism. Adherents try to enter a special kind of paradise by means of simply endlessly reciting a mantra. Already in early Mahayana Buddhism various Buddhas and bodhisattvas were imagined as residing in their own separate world of utter wisdom and moral purity, as a more concretely imaginable preamble to nirvana. The most well-known Pure Land is Sukhavati, the heavenly paradise of the Buddha Amitabha

Chan or Zen Buddhism is another development in Chinese and Japanese Buddhism, It abstains from intellectual discussion about scriptures and does not use complicated magical or devotional rituals. The direct way to enlightenment is through living daily life with full undiverted attention. The method Zen Buddhists use to realize this insight is the ritual perfectioning of ordinary acts, such as just sitting, but also walking. one of the Zen schools also uses the method of solving absurd anti-intellectual riddles. We find Zen Buddhism reflected in many art forms, such as tea-cereminy, gardening, brush painting, flower arrangement and the martial arts

Tantrayana or tantric Buddhism is doubtlessly the most peculiar and unconventional Mahayana Buddhist development. In the rest of this article this type of Buddhism receives some more attention and we shall see how it is in this form that Buddhism manifests itself most extremely as a religion.

C)    Tantrayana                 is also called vajrayana or mantrayana.  Tantrism is a movement which took place in the  religions of North India, both Hinduism and Buddhism, between the sixth and eleventh century A.D.  It involves the incorporation of magical and shamanic folk cults into the ‘higher’ institutionalized and scriptural religious traditions. And at the same time radical methods of meditation and extreme yoga systems are developed and transferred in strictly personal master-student relationships.  They offer the possibility to attain enlightenment directly, during this very life time.  The word tantra originally means 'texture' or 'network' and is said to refer to the insoluble ties of the master-student teaching tradition or, alternatively, to the interconnectedness of (opposite) things in this world.  Tantrism is ritualistic and esoteric. Meditation and yoga techniques are connected with extensive rituals of many kinds, often transmitted  secretly. Initiation, offering, atonement, purification and exorcism are among the many functions of various tantric rituals.  They make use of asanas (body postures), mudras (hand gestures), mantras (series of sounds) and mandalas (circular geometric representations).   Visualization is a very important element involving symbols that represent violence, sex and death.  Fierce images of protection deities with all sorts of weaponry keep evil forces away.  The sexual union symbolizes the unification of opposites and in some schools sexual rituals with an actual consort are  really practised as al literal yoga method.  Contact with and representation of death confronts us with impermanence, the transience of life in general and of this precious human form in particular. 

In tantrism, we find folk techniques of magicians and shamans used as methods of yoga and meditation in the Hindu and Buddhist pursuit of enlightenment.  By means tantric ritual yogins and monks can function als priests for the lay population and pursue enlightenment at the same time.

The imaginary world of more regional and local forms of religion is incorporated in Hindu and Buddhist world view and art. In Hinduism, tantric rituals are still practised in some of the mystic Shivaite traditions.  Mostly however, they have been eclipsed by other religious systems and movements.

Tantric Buddhism on the other hand, has become widely known, especially its Tibetan variety. Like some other Central- and also East-Asian countries, Tibet had had its first contacts with tantric Buddhism before, but its lasting introduction came from the eleventh century onwards.  In that period Buddhism disappeared from the plains of North India for not entirely known reasons. There have been devastating Muslim invasions and a vehement revival of  Brahmanism. The Buddhist sangha has always been very conspicuous by the outfit they have vowed to wear and their monasteries have often developed into strongholds and treasure houses with major political allegiances. In short, once they become a target, they are easy be hit and maybe even destroyed. And the sangha as one of the three jewels of Buddhism, is said also to be one of the fundamental conditions of its survival. Be it for one reason or another, monks and tantric teachers probably fled into the Himalayan mountains and  found refuge in Tibet.  In the meantime, their methods were written down and these ritual scriptures are also called tantras.  Like nearly every Indian Buddhist text, these were from now on diligently translated from Sanskrit into Tibetan.  In no other language has so much of the Buddhist canon been recorded as in Tibetan.  In the isolated barren country of nomads with their animistic world view, the tantric methods and rituals hit fertile ground.  They became popular by mixing once again with native traditions of magic and shamanism.  Buddhist monks managed to take over the function of local priests and in temples and monasteries executed rituals for the welfare of the entire community.  The lay population not only donated for the basic livelihood of monks as enlightenment heroes, but also paid them as specialists in performing magical rituals to control evil forces.  The sangha appropriated an important economic and political role as well, and an unprecedented rise of monasticism took place in Tibet.  In this way, the very special Tibetan type of Buddhism came up, with its many kinds of religious specialists and its peerless ritualism, artistic wealth, various monastic orders and theocratic government.  Tibetan Buddhism at present is one of the most vital forms of Mahayana Buddhism, in which tantric rites of varying complexity determine the daily religious life of monks as well as lay men and women.

Unique is the very literal Tibetan interpretation of the bodhisattva concept.  On account of this, hundreds of holy [7]persons are venerated as a kind of 'living Buddhas'.  The most important religious teachers, who have often occupied the leading positions in the monasteries and even in the national government, are regarded as concretely reincarnating enlightened beings, tulku, 'emanation body'.  'Technically', the idea is linked with the older mahayana theory of the trikaya, 'three bodies' or levels of abstraction where the enlightened can manifest themselves: the dharmakaya or absolute,  the sambhogakaya or symbolic,  and the nirmanakaya or concrete historical personages.  Tibetan tulku are the latter and given the honorific title of Rimpoche (Great Precious).  After their death, a rebirth is searched for and almost always found and educated to take over the religious and political function of his predecessor.  The Dalai Lama is the most well-known of these reincarnating figures.  Because of the dramatic developments in Chinese Tibet since 1959, the present Dalai Lama, the fourteenth in succession, is living in Northwest India.  Formally, he is the incarnation of the  bodhisattva Avalokiteshvara, supreme symbol of compassion.  As the political leader of the Tibetan government in exile, the present Dalai Lama's embodiment of the ethics of compassion was publicly recognized with the award of the Nobel Peace Prize in 1989.  Very strategically, he has already announced that his rebirth will not be in Tibet, but in one of the Tibetan refugee communities in Nepal or India.

Buddhism as a Religion 

After this summary, I want to again raise the question of whether we can speak of Buddhism as a religion or not.  This old topic is still relevant, since it gives us the opportunity to state our conception of religion and reiterate some important aspects of the previous resumé.  The denial that Buddhism is a religion is based on  a) common dictionary definitions of religion, which focus on 'supernatural power or being(s)', and  b) a very limited conception of Buddhism.  In social science there has been an extensive discussion about how to define religion.[8]  Leaving this discussion aside, I simply want to present and use the following eclectically composed working definition as a point of departure.

Religion is a 'cultural system' of ideas, symbols and actions, relating to interaction with a non-empirical reality.  The system is maintained and made accessible by specialized persons. Social values and norms and political positions of power are connected with this system.[9]

Now, let us reconsider which aspects of the historical and theoretical developments of Buddhism fit into the above definition.  Surely, what we know of the oldest form of Buddhism is that its doctrine is built on some very rational philosophical points of departure, such as the anatta and  anicca premises and the 'four noble truths'.  The latter are ordered logically according to the medical diagnostic-therapeutic pattern: determine the ailment, search for the cause, see if you can stop the cause and finally determine how to stop the cause. On the other hand the concepts of enlightenment and nirvana, let alone rebirth are not particularly ‘empirical’. Moreover,  in the oldest pali-texts gods, godesses and all kinds of supernatural beings (deva, devi, devta) as they were commonly believed in North India of those days, figure repeatedly. The Buddha is told to have to have had several meetings with them, although admittedly in his teachings they are attributed a rather inferior position. Gods, like other sentient beings are placed within the circle of life and death, and the idea of a creating godhead is ignored.[10] 

 

However, what do we really know about the beliefs and practices of the Buddhists of those early days and is their original doctrine really that rational?  What we do know, is that nowadays the majority of  Buddhist men and women in the street and in the field and also the sangha members in the monastery have a firm belief in the unprovable factualness of their own rebirth.  Moreover, they are fully convinced of the realness of enlightenment and nirvana and of the supra-normal existence in that state, of one or more Buddhas. 

In all developmental phases of Buddhism as they are still represented by the branches of Buddhism in today's world, the image of the Buddha is venerated through acts of symbolic communication.  No matter how little we know about the Buddha's lifetime and the first centuries after, it cannot be denied that since then the person of the Buddha has become deified.  In Mahayana Buddhism this god-man Buddha has multiplied and obtained a retinue of old as well as new attendant deities and/or bodhisattvas.  Ultimately in the Tantrayana and especially in the Tibetan form of Buddhism, so many 'real' gods and ghosts and demons are added, that here the world's most extensive living pantheon has been created, to speak nothing of the multitude of symbols and rituals to interact with it.

Moreover, as in any of the world religions, it is notably clear in Tibetan Buddhism, that we can speak of a religious complex, in which the dominant religious movement has incorporated one or more others, including the deities and accompanying rituals.

In all its phases, currents or types, Buddhism is inextricably interwoven with the rest of society.  The ethical aspect is inherent in the commandments of the 'eightfold path' and the 'five seals' and is firmly founded in the 'karmic' rebirth-retribution principle and in the duty of 'giving to the triple gem', the maintenance and the exemplary role of the sangha.  In Mahayana Buddhism it is true that the way to enlightenment is not restricted to monkhood anymore, but all the more stress is given to compassion and the togetherness of all living beings.  Buddhism has known  its greatest periods of expansion by means of close ties between the sangha and worldly power.  The social role and power position of monks and other religious specialists and the place of monastic institutions in political and economic life in all periods of history of all Buddhist societies can be easily demonstrated.

Our summary of its main developments shows clearly that Buddhism itself has also been subject to change.  Its systems of beliefs, images and rituals have changed and expanded and still are in  processes of transformation.  Like any religion in the history of ideology and society at large, Buddhism has in some times been the foundation of values supporting the status quo, whereas in other periods it has been subject to persecution or has provided the ideological basis of freedom struggle and independence movements.  The present case of Tibet is an example of the latter.  

The rational aspects on the philosophical level and the atheistic character of its original canon seem to give Buddhism the position of a relative outsider among other religions.   Maybe this rationalism is part of what makes Buddhism attractive to Western intellectuals.  And maybe that is why they are inclined to emphasize this part.  What I have tried to demonstrate is that we must not confuse the comparatively rational philosophy or even the original teachings of the Buddha, with Buddhism as a whole cultural system and a social phenomenon.  Buddhism encompasses so much more than its written doctrine, that according to our working definition, it must definitely be called a religion.[11]

Literature:

Baal, J.van, 1985: Symbols for Communication. An introduction to the anthropological study of religion  (V.Gorcum,

                Assen)

Banton, Michael (ed), 1966: Anthropological Approaches to the Study of Religion (Tavistock, London)

Bechert, H. & R. Gombrich (eds.), 1984: The World of Buddhism (Thames & Hud­son, London)

Bell, Catherine, 1997 : Ritual, perspectives and dimensions (NewYork/Oxford, Oxford Univ. Press)

Buswell, Robert E., 2004: Encyclopedia of Buddhism. (2 vols) (Mc Millan/Thomson, New York)

Dürkheim, E. 1912: Les Formes Elémentaires de la Vie Religieuze (PUF 1960, Paris). (Short Engl. transl. in Lambek,             2002, p. 34-49)

Ekvall, R.K., 1964: Religious Observances in Tibet, patterns and functions (Univ. of Chicago Press)

Feuchtwang, Stephan: 'Investigating Religion', in: Bloch, M.(ed.), 1975: Marxist Analysis and Social Anthropology.

                (Malaby, London)

Geertz, Clifford: 'Religion as a Cultural System', in: Banton, 1966, p.1-46 en: Lambek, 2002, p.61-82.

Keown, Damien, 2003: Dictionary of Buddhism (Oxford Univ. Press, New York)

Lambek, Michael (ed.), 2002: A Reader in the Anthropology of Religion (Blackwell, Malden)

Morris, Brian, 1987: Anthropological Studies of Religion. An introductory text (Cambridge Univ. Press)

Robinson, Richard H. & Willard L. Johnson, 1997: The Buddhist Religion: a historical introduction (4^th ed: Wadsworth,

                Belmont)

Samuel, Geoffrey, 1993: Civilized Shamans. Buddhism in Tibetan Societies  (Smit­hsonean, Washington DC)

Schumann, H.W., 1982: Der Historische Buddha (Diederichs; Eng. vert. 1989 Arkana, Penguin, London)

Smart, N. (ed.), 1999: Atlas of the World's Religions (Calmann&King; NL.ed.2000: Wereldatlas van Religies          (Könemann,

                Keulen))

Spiro, M.E.: 'Religion: Problems of Definition and Explanation', in Banton 1966, p.85-125

Trainor, Kevin, 2002: Buddhism: The Illustrated Guide (Duncan Baird, London; NL. ed.2002 Boeddhisme. Het    Geïllustreerde                 Standaardwerk (Spectrum, Utrecht)

Vernon, Glenn M., 1962: Sociology of Religion (McGraw-Hill, New York)

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

INDIA INSTITUUT                       website: www.indiainstituut.nl

Postbus 75861                          e-mail:    indiainstituut@yahoo.com

1070 AW  Amsterdam                tel+fax: 00-31-(0)20-6626662

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

---

[1] The other great world religions are Christianity with 1.966, Islam with 1.179, Hinduism with 767 million adherents, i.e. consecutively: 35, 21 and 14 % of the world population (cf: Smart, 1999, p. 12-13, 66).

[2] Already Emile Durkheim (1858-1917) founding father of sociology, was so impressed by the atheism of Buddhism and some other Indian religions, that he came up with the dichotomy "sacré-profane" as crucial element in his definition of religion (1912/'60, p. 41-49, 65).

[3] The terms Hindu and Hinduism were adopted by the British from their Muslim colonial predecessors. They served to subsume everything religious surviving in India apart from Islam, under a common denominator, except clear-cut movements such as Buddhism and Jainism. In fact their use is not very apt for these early times, where the indicate something like ‘Vedic religion’ or Brahmanism with caste division and rituals performed by brahmins.

[4] In order to prevent confusion, I have used the  more common Sanskrit version of Buddhist terms (unless mentioned differently)

[5] Well known mahayana sutra’s are: the nirvana sutra, the ‘lotus’ sutra, the prajna paramita (perfection of wisdom) sutras, (a.o. the ‘diamond’ sutra and the ‘heart’ sutra), the lankavatara sutra, the avatamsaka sutra,  yogacharya sutra’s and finally the pure land sutras.

[6] To mention (apart from the old theoretical-philosophical ones) a few well known separate schools: Tien-t’ai in China and Japan (Tendai); in Japan Shingon and the Zen schools Soto en Rinzai, the Pure Land schools Jodo shu and Jodo shin shu, and the ‘modern’ Nichiren school; in Tibetan buddhism four Buddhist schools stand out: Ningmapa, Sakyapa, Kagyudpa en Gelugpa, whereas            

[8] Cf: Morris, 1987;  Baal, 1985;  Beek, 1982;  Feuchtwang, 1975;  Banton, 1966;  Vernon, 1962.

[9] In this definition I have preferred the more general term interaction, but would not mind Jan van Baal’s more  specific concept of ‘symbolic communication’ (Cf.Baal, 1985). The same goes for ‘non-verifiable’, ‘transcendent’ of ‘supernatural’ as alternatives for  my pfererance for ‘non-empirical’ to specify the reality of religion. Furthermore I agree with Clifford Geertz' view on religion as a cultural system of symbols, and with  Stephan Feuchtwang’s emphasis on the relatedness of systems and on change. (cf. Geertz in Banton,1966, and cf. Feuchtwang in Bloch,1975).

[10] Cf: Trainor, 2002, p. 28-35 en p. 122-123

[11] I owe quite a few things to Melford Spiro.  To begin with the term 'interaction' in my definition.  Moreover, Spiro also shows how even Theravada's atheism is disputable.  And last but not least, he already pointed out the fundamental mistake of "confusing a philosophical school with the belief and behaviour of a religious community"! (Spiro in Banton 1966, p. 93)

Ferry Erdmann: Hindoeïsme Termenlijst

Hindoeïsme terminologie

A

Abhinav Bharat Society               ‘Jong India Vereniging, opgericht in 1930 door de gebroeders Savarkar als organisatie van gewapende strijd voor een onafhankelijke hindoe staat tegen de koloniale regering van Brits-India.

acarya                       ‘Meester’, eretitel van een religieus leermeester of guru.

Aditi                           ‘Oneindigheid’, als vedische godin dochter van Daksha, gehuwd met Kashyapa, moeder van de 6 of 12 grote Aditya goden.

Aditya                         6 of 12 grote vedische godheden, zonen van Aditi: Angsha, Aryaman, Bhaga, Dhatri, Indra, Mitra, Pushan, Savitri, Tvashtri, Varuna, Vishnu, Vivasvat.

adivasi                        Eerste of oorspronkelijke bewoners van India, oude Indiase stammen.

Advaita vedanta         Vedanta school van Shankaracarya, die streeft naar de principiële eenheid en  vereniging van atman en brahman. Er wordt in deze traditie nadruk gelegd op de totale abstractie van het absolute brahman, d.m.v. het begrip nirguna brahman, dat zonder eigenschappen is, naast het sanguna brahman dat nog symbolisch kan worden voorgesteld in de vorm van goden.

Agama                        Post-vedisch geschrift over ritueel.      

Agni                          ‘Vuurgod’. God aan wie de eerste hymne van de RigVeda is gewijd. De Agni puja is nog altijd van groot belang in India.

ahimsa                      ‘Niet-doden’, belangrijke hindoe deugd, samenhangend met het idee dat wat met de dood te maken heeft onrein is (tenzij in uitzonderlijke gevallen ten behoeve van puja (offerritueel)). Het is met name door Mahatma Gandhi verheven tot principiële geweldloosheid.                                  

Allahabad                  Stad in Zuid-U.P. (ca. 1.2 miljoen inwoners). Het is de plaats waar de Ganga en Yamuna samenstromen en heeft ook een oude religieuze naam: Prayaga. Hindoes geloven dat hier ook nog een derde mythische ondergrondse, c.q onzichtbare  rivier, de Sarasvati aan de oppervlakte komt. Het is een van de 4 Kumbh mela steden, waar eens in de 12 jaar dit grote festival plaatsvindt.

                                   Het is tevens de locatie van het oude Kaushambi, waar Ashoka een van zijn pilaren heeft opgericht. De huidige naam Allahabad is afkomstig van de Moghulkeizer Akhbar die hier een nieuwe vestiging liet bouwen. In de mythologie is het de locatie van het eerste offer van Brahma.

Angkor Wat                12^e eeuwse tempel in Noord-Cambodja, die de hindoe kosmos rond de berg Meru voorstelt. Het is het grootste tempelcomplex ter wereld.

Amarnath                   Hindoe pelgrimsplaats in Kaschmir, waar zich in een grot een jyotir Shiva lingam van ijs bevindt.

Ambedkhar, Bhimrao Ramji       (1891-1956). Jurist, lid van de onaanraakbare Mahar kaste, mede-opsteller van de grondwet van het onafhankelijke India. Strijder voor afschaffing van het kastensysteem (waar Gandhi de harijans alleen wilde toelaten tot de shudra, de laagste varna kategorie.) Ambedkar bekeerde zich uiteindelijk samen met miljoenen Mahars formeel tot het boeddhisme, waardoor een nieuwe Indiase boeddhistische beweging ontstond.

amrta                        ‘Nectar’, godendrank die onsterfelijkheid geeft, door de goden gekarnd uit de oer(melk)oceaan.

Annapurna                 Godin, vorm van Durga, die voedsel uitdeelt, afgebeeld met een grote lepel (sruva). Naar haar is een beroemde berg (8091m) in de Himalaya van Midden-Nepal genoemd.     

ar(a)ti dipa                 Vuur offer (schaal).

Arjuna                       ‘Wit’. Derde en belangrijkste van de vijf Pandava broers, dappere strijder. Strijdmakker en gesprekspartner van Krishna de wagenmenner in de Bhagavat Gita. 

artha                         ‘Doel’, motief, succes of winst. (Zie: purushartha.)

arya                           ‘Edel’, verheven titel waarmee de ‘vedische’ Kaukasische volkeren en nog altijd brahmanen zichzelf aanduiden. (Ten onrechte (o.a. door Hitler) in raciale zin gebruikt.) Ook gebruikt als titel van wijze mediterende kluizenaars.

Arya Samaj                Orthodoxe hindoe revival beweging in 1875 in Bombay gestart door Swami Dayanand Sarasvati, die herstel van de pure Vedische traditie voorstond, en een monotheïstisch hindoeïsme ipv afbeeldingenverering.  De Arya Samaj raakte zeer betrokken in de onafhankelijkheidsstrijd en bij het geweld dat met de Partition gepaard is gegaan. Ook in het onafhankelijke India is de beweging verbonden met nationalistische politieke partijen als de Hindoe Mahasabha, de Visva Hindu Parishad en de Bharatiya Janata Party, die van India een hindoe staat willen maken in plaats van een seculiere multi-religieuze. Nog steeds zijn deze bewegingen zeer invloedrijk en verantwoordelijk voor telkens weer oplaaiend sectarisch geweld.

asana                          Lichaamshouding. De yoga van lichaamsoefening kent er vele, waarvan de padma asana (lotushouding) als meest basale is te beschouwen.

ashram(a)                   1. soort klooster, verblijfplaats voor asceten.

                                    2. levensfase, waarvan volgens de varnashrama dharma de volwassen hindoe man er vier moet doorlopen.

Ashtadhyayi                Panini’s geschrift over de grammatica van het Sanskriet (6^e eeuw v. Chr).

atman                        ‘Zelf’ of ziel, concept in de hindoe vedanta filosofie, waarin gestreefd wordt naar de verheffing van het individuele zelf tot eenwording met het opperste universele zelf (brahman)

Aum                            Mystieke syllabe of oerklank, waaruit het universum voortkomt of die het allemaal omvat. (Ook geschreven als ‘Om’.) Vaak uitgesproken als (onderdeel van) mantra, invocatie of gebed.

Aurobindo                  Aurobindo Ghose (1872-1950). In Engeland opgeleid spiritueel leermeester. Na zijn terugkeer in India, nam hij deel aan de Indiase onafhankelijkheidstrijd en werd gearresteerd. Daarna begaf hij zich op het spirituele pad en stichtte in Pondicerry een ashram waar hij ‘integrale yoga’ onderrichtte en een zeer teruggetrokken leven leidde

avatar(a)                   ‘Afkomst’, verschijningsvorm of manifestatie van een godheid; Met name Vishnu heeft talrijke avatar(a)s, zoals Rama, Krishna en ... Boeddha.

Ayodhya                     Stadje in Oost U.P. (50.000 inw.), een van een reeks van 7 heilige Indiase steden, wo. verder Benares, Mathura, Hardvar, Dvaraka, Kancipura en Ujjaini. Ayodhya geldt als de oude hoofdstad van koning Ram. In 1992 hebben hindoe nationalisten er de eeuwenoude Babri Masjid vernield, wat aanleiding was tot de enstigste opleving van sectarisch geweld tussen hindoes en moslims sinds de Partition.

Ayur veda                  ‘Levenskennis’, aanduiding van inheemse Indiase geneeskunde.

B

Badh(a)rinath             Aan Vishnu gewijde pelgrimsplaats, hoog in de Garhwal Himalaya. Samen met Yamunotri, Gangotri en Kedarnath, maakt Badhrinath deel uit van de Char Dham.

Bahai                          Nieuwe monotheïstische religie met ca 5 miljoen aanhangers wereldwijd, waarvan ruim 2 miljoen in India. Bahai geloven in eenheid van alle religies, eenheid van de mensheid, en van religie en wetenschap. God is almachtig, maar oneindig en niet direct benaderbaar. Daarom heeft hij boodschappers gezonden en alleen via hen heeft Hij zich aan de mens geopenbaard. Alle oude profeten en leermeesters van de wereldreligie zijn zulke boodschappers en de laatste is een zekere Bahaullah die halverwege de 19^e eew in Perzië de Bahai religie heeft gestart en met een nieuwe boodschap is gekomen. Deze komt erop neer dat gebed, meditatie en de ethische in spanning van iedere geloofsaanhanger tot uiteindelijke vrede, gerechtigheid en waarheid zullen leiden.  

Bali                             Dichtbevolkt eiland in Indonesië, direct ten oosten van Java met grote (93%) hindoe bevolking. De oppervlakte van Bali is ca. 1/7 x NL en de totale bevolking ruim 3.2 miljoen.

Bangladesh                Democratische republiek ten noordoosten van India in de delta van de Brahamaputra rivier met een oppervlak van 3.5 x NL en een extreem dichte bevolking van 150 miljoen, waarvan ca. 83 % moslims en 16% hindoes.

Benares                      Zie: Varanasi

Bhag(a)hvan             ‘Gezegend’ (heilig, goddelijk), wordt als titel voor godheden als Shiva,
                                   Vishnu of Krishna gebruikt, maar ook voor God in zijn algemeenheid

Bhagavat Gita           ‘Lied van de gezegende’, onderdeel van het Mahabharata epos, waarin Krishna aan Arjuna de hindu dharma als bhakti-marga uitlegt: men dient zijn emoties te overwinnen en maatschappelijke plicht te doen uit liefde (bhakti) voor God of de  godheid, in dit geval Krishna.

Bhagvan Shree Rajneesh,  Osho (19-1990).   Indiase leermeester gevestigd in Puna en Oregon. Zeer populair onder westerlingen. Zijn leer was zeer eclectisch en had het meest van een moderne vorm van tantrisch boeddhisme.

Bhairava                    Woeste manifestatie van Shiva.

Bhaja

bhajan                        Religieus lied, meestal gezongen door een groep toegewijden.

bhakti                        ‘Toewijding’ of liefde voor een godheid, een kernbegrip in de Indiase religies. Het wordt in het hindoeïsme als weg (bhakti-marga) naar de verlichting gezien.

Bharat(a)                    1. Vorsten en clannaam van de ‘arya’s’,

                                    2. India.

Bharatiya Janata Party (BJP)    Nationalistische politieke partij, opgericht in 1980, maar teruggaand op vroegere hindoe nationalistische partijen vanaf 1951. Geïnspireerd door de hindutva ideologie staat de BJP in principe in plaats van een seculiere een hindoestaat voor. Door echter telkens het compromis met de National Congress Party aan te gaan, heeft ze zich tot momenteel grootste politieke partij weten op te werken.

Bhim(a)                      Pandava broer, krachtpatser, zoon van Vayu of Pavana.

Bhu (devi)                   De aarde als godin. Zie ook: Prithvi.

Bhutan                        Zeer dun bevolkt onafhankelijk Himalayastaatje ten noordoosten van India. Oppervlakte bijna 1x NL, bevolking 750.000. Mahayana boeddhistische monarchie met recente pogingen tot democratisering. Het is qua cultuur en natuur een soort door de UN gesponserd nationaal park.

bindu                         ‘Druppel’, de gekleurde stip die vrouwen op hun voorhoofd dragen als versiering. Tegenwoordig vaak opgeplakt.

Boeddha                     NL. Buddha (‘Verlichte’), Siddhartha Gautama Shakyamuni, 6^e eeuwse grondlegger van het boeddhisme. Door de Boeddha als verschijningsvorm van Vishnu te kategoriseren, wordt het Boeddhisme tot een afwijkende stroming van het hindoeïsme gereduceerd.

boeddhisme                NL. Van oorsprong Indiase Religie die teruggaat op de historische Boeddha (verlichte) Shakyamuni (6^e eeuw v. Chr), die de 4 edele waarheden en het achtvoudige pad verkondigde, van lijden naar verlichting. In de eerste periode was dit vooral weggelegd voor monniken. De Boeddha leefde in Noord-India en heeft rondgereisd in Magadha en Koshala. Het monnikschap is atijd een van de peilers gebleven van het boeddhisme, maar later is het de weg naar verlichting verbreed en ook voor leken toegankelijk geworden. Het boeddhisme is in de Mauryatijd verbreid over India en vervolgens verbreid naar Sri Lanka en Zuidoost-Azie.  Vervolgens vanaf in de Kushanatijd via de zijderoute naar Centraal- en Oost-Azië. Uiteindelijk is de aanhang en verbreid zo grootschalig dat het tot een van de wereldreligies wordt gerekend, maar in India is het vanaf de 10^e – 12^e eeuw bijna geheel  verdwenen. Alleen in de Himalaya deelstaten vinden we enkele Tibetaans boeddhisten. Bovendien zijn er enkele miljoenen Mahar dalits, aanhangers van Ambedkar, die zich in 1953 massaal tot het boeddhisme hebben bekeerd.

Brahma                      Schepper, oppergod, die samen met Shiva en Vishnu de trimurti vormt, wordt maar in enkele tempels in India vereerd, afgebeeld als met 4 gezichten en 4 armen die zijn attributen vasthouden: scepter, lepel, rozenkrans en het   belangrijkste: een boek (de Veda). Zijn rijdier is een zwaan en zijn vrouw Sarasvati. Uiteindelijk is Brahma (zoals alle grote goden) de vergoddelijking van brahman. 

brahmaan                   NL. priester, lid van de priesterkaste (In het Engels: brahmin).

brahman                     Universeel bewustzijn, het opperste zijn, de ultieme trancendentie, , ongeboren, onsterfelijk, alomvattend, zonder begin of eind, het ultieme meest wezenlijke, immanent in alles, doel en bestemming van alles.

Brahmana                   1. Tweede deel van de Veda’s, leiddraad voor brahmanen (priesters)

                                    2. brahmaan (priester).

brahmanisme              Vroeg hindoeïsme, dat zich met name op de Veda’s en Upanishads baseert.

Brahmaputra              Rivier, die ontspringt bij de berg Kailash in West-Tibet, door Tibet naar het oosten stroomt en dan via door Noordoost-India en Bangladesh naar de Golf van Bengalen.

Brahmo Samaj            Hindoe monotheïstische reform beweging, gestart in 1828 door Ram Mohan Roy en voortgezet door Debendranath Tagore, vader van Rabindranath.

brahmin                      Eng. zie: brahmaan en Brahmana 2.    

Buddha                       Zie: Boeddha.

C

cakra                          1. Discus

                                   2. Wereldkring of rad van de dharma.

3. Lichaamscentrum in tantrisch meditatieritueel, waarvan er zich tussen stuit en kruin een zevental laten visualiseren. Zie: kundalini yoga.

Cand(r)a                   ‘Maan’(god)

capa                           Boog, attribuut van koning Ram en zijn broer Lakshman.

Char dham                 De 4 klassieke pelgrimsoorden in de Garhwal Himalaya: Yamunotri, Gangotri, Kedarnath en Bhadrinath.

Chola                         Hindoe koningsdynastie die langdurig 9^e-14^e eeuw in Tamilnadu (Zuid-India) heeft geheerst en bij tijden grote expansie in India noordwaarts, maar ook naar Sri Lanka en de Malediven)heeft gekend. Uit tempelbouw en bereomde bronzen sculpturen blijkt een Shivaietische voorkeur. Beroemd uit hun tijd is de grote Bradishvara tempel in Tanjore.    

D

dakini                         Vrouwlijk bloeddorstig wezen in de entourage van Kali.

Daksha                       Vedische stamvader, een soort oerheerser en scheppende godheid, vader van Aditi. Zijn andere dochter was Shiva’s geliefde, maar juist Shiva werd door Daksha van het grote offerritueel uitgesloten.

dalit                           ‘Onderdrukt’, aanduiding voor kastelozen of outcasts, die naar emancipatie streven.

damaru                       Dubbele sjamanentrommel, attribuut van Shiva Nataraj.

danda                         Staf of wapenstok, attribuut van Yama.

darshan                      Direct ‘zien’ of ontmoeten van vereerde persoon of (afbeelding van) godheid.

Dasa                           Benaming van de Dravidische oudste bevolking van India.

Dasain                        Nepalese versie van Dashahra, waarbij zwarte stieren!, bokken en en hanen aan Kali-Durga geofferd worden.

Dashahra                   10-daags festival in september-october, waarbij het bedwingen van demonen wordt gevierd. Voor Vishnuieten de overwinning van Ram op Ravana, voor Shivaieten van Kali of Durga op Mahisha asura. Dashahra gaat gepaard met de Navaratri (9 nachten) puja.

Dayananda Sarasvati   (1824-1883). Stichter van de orthodoxe hindoe revival beweging Arya Samaj te Mathura.

deva                           ‘God’.

devi                            ‘Godin’.

Devi                            Grote moedergodin, van wie alle godinnen een verschijningsvorm zijn. Zij wordt , naast Shiva en Vishnu, het meest aanbeden.

devta                          ‘Godheid’.

dharma                       Religie, religieuze leer, maar ook de kosmische en sociale orde en de bijbehorende ethische plichten.

Didarganj

dipa                            (Rituele) olielamp

Di(pa)vali                  ‘Lichtjesfeest’. Een hindoe nieuwjaarsviering. Men viert de thuiskomst van Ram en Sita, en vereert vooral Lakshmi en Ganesh, opdat ze rijkdom en geluk brengen in het komende jaar.  

duhkha                        Lijden, pijn (een basisbegrip in het boeddhisme). Zie: sukha.

Durga                         Woeste vorm van Devi of Parvati, die gezeten op een leeuw de demon Mahisha verslaat.

G

gada                           (rituele) knots, knuppel.

Ganapati                    Zie: Ganesha

Ganesh(a)                  Olifantsgod, half mens-half olifant, zoon van Shiva en Parvati, ruimt hindernissen uit de weg, geholpen door zijn rijdier de rat.

Gandhi                       Mohandas Karamchand Gandhi, ook: Gandhi ji, bijgenaamd Mahatma (grote ziel) (1869-1948), geboren in Gujerat, studeerde rechten in Engeland en werd advocaat in Zuid-Afrika. Kwam in 1915 naar India, waar hij de grote leider van de onafhankelijkheidsstrijd werd en voorbeeld van ahimsa, een eenvoudige ascetische levensstijl en satya (waarheidsgetrouwheid).       

Ganga                        Ganges, heiligste rivier in Noord-India. Stroom van Gangotri in de Garhwal Himalaya langs Varanasi naar de Golf van Bengalen.

Gangotri                     Bron van de Ganges in de Garhwal Himalaya.

Garuda                       Mensvogel, rijdier van Vishnu.

ghanta                        (Rituele) bel.

go(mata)                     (Heilige moeder) koe. Alom vereerd door hindoes. Het slachten van een koe wordt als misdaad gezien.

gopal(a)                     ‘Koeienbeschermer’, aanduiding van Krishna als herdersjongen.          

gopi                            Herdersmeisjes, die uit liefde (bhakti) voor Krishna hun familie en echtgenoten in de steek laten.

gotra                          Clan of lineages, exogame groep verwante families met gemeenschappelijke afstamming via de mannen. Iedere jati betaat uit verscheidene tot vele gotra.

Gupta                         Koningsdynastie van Magadha (350-650). In de Guptaperiode was er een van culturele bloei waarin veel karakteristieke hindoe zowel als boeddhistische kunst vervaardigd.

guru                           ‘Oudere’, leermeester.

H

Hanuman(t)                Apengod, half mens-half aap, zoon van Pavana, symbool van kracht, figureert in het Ramayana als leider van het apenleger en dat prins Ram helpt bij de verovering van Lanka in de strijd tegen Ravana.

Hara                           Aanduiding van Shiva.

Harappa                     Archeologische vindplaats, een van de oude steden van de Indusbeschaving. Zie: Mohenjo daro.

Hardvar                      Eigenlijk: Haridvar of Haradvar, poort naar Shiva of Vishnu, heilige stad in de Garhwal (Utt.) aan de Ganga, waar de rivier de vlakte heeft bereikt. Hardvar is een van de vier steden waar elke 12 jaar de grote Kumbh mela wordt gehouden.

Hari                            Aanduiding van Vishnu.

hari-hara                    Vishnu en Shiva gecombineerd.

harijan                       ‘Godsvolk’, Gandhi’s respectvolle aanduiding van dalit of outcasts.

hatha yoga                 ‘Krachts’yoga, yoga om (lichamelijke) kracht en gezondheid te ontwikkelen, waarbij lichaamsbeheersing het uitgangspunt is.

Himalaya                   ‘Sneeuw(verblijf)plaats’, gebergte dat de noordgrens vormt van het Indiase subcontinent, verpersoonlijkt als Himavat, vader van Parvati of Uma en Ganga. De Himalaya wordt door de Indus en de Brahmaputra rivieren omsloten.

Himavat                      Verpersoonlijking van de Himalaya als godheid.

Hindi                           Belangrijkste van de Indiase talen, wordt het meest gesproken, m.n. in Noord-  India en is een van de twee officiële talen van het land. (de andere is Engels)

hindoe                         NL. hindu:  1. Wie het hindoeïsme aanhangt en in principe in een hindoe familie geboren is.     2. Wat van het hindoeïsme deel uitmaakt.

hindoeïsme                  NL. Het hindoeïsme is de religie van India. Het heeft er zijn oorsprong en de meeste hindoes wonen in India, 80 % van de ruim een miljard inwoners. We vinden het hindoeïsme ook in buurlanden van India, zoals in Nepal, waar de grote meerderheid van de bevolking hindoe is (24 miljoen), en in Bangladesh (14 miljoen), hoewel hindoes daar in de  minderheid zijn. Op Sri Lanka is een deel van de Tamil bevolking hindoe (2 miljoen), maar ook zij vormen een minderheid. Voorts wonen er hindoes in Zuid-Afrika, in Suriname en op Bali in Indonesië, en in andere Zuidoost-Aziatische landen. Een aantal hindoes werkt in de Golfstaten, en tenslotte zijn er kleine hindoe immigranten-gemeenschappen in diverse westerse landen. De algemene schatting van het totaal aantal hindoes op de wereld komt  momenteel op bijna een miljard uit. Dat is circa 13 % van de wereldbevolking en daarmee is het hindoeïsme de op twee na grootste ‘wereldreligie’. Van de wereldreligies heeft het hindoeïsme de oudste wortels. Het gaat terug op de Veda’s, Sanskriet geschriften uit het 2^e millennium v. Chr, waar later Upanishads, Purana’s en de Mahabharat en Ramayana epen aan zijn toegevoegd. Het hindoeïsme is in sterke mate verbonden met het traditionele hiërarchische maatschappelijke systeem van kastenhierarchie en gearrangeerde huwelijken tussen familiegroepen. Van een vooroudervereringsreligie heeft het zich ontwikkeld tot een maatschappelijke ideologie en verlichtingsreligie met een centraal staand reïncarnatie idee. Er worden vele goden en godinnen vereerd en talrijke rituelen uitgevoerd, maar tegelijk zien velen al deze godheden als verschijning van een en hetzelfde transcendent goddelijke principe, waar het individu tegelijk deel van uitmaakt en waarmee het in principe identiek is.  Deze vereniging te realiseren is de uiteindelijke bevrijding (moksha) van het wedergeboren worden. De hindoe religieuze specialisten zijn in principe de leden van de brahmanen priesterkaste. Zij zijn vanouds de geletterden, lezen de religieuze geschriften en voeren de rituelen uit. Als meest hoogstaande en reine groepering staan zij het dichtstbij de goden en zijn het meest geschikt om het contact met het goddelijke te verzorgen. Daarnaast is het voor individuen mogelijk zich door bhakti verering en yoga beoefening van geluk en wijsheid te proberen voorzien. Zelfs kan men zich terugtrekken uit het maatschappelijke en familieleven in een ashram of het pad van een zwervende sadhu of  yogi volgen.

hindoeïstisch              NL. Zie: hindoe

Hindu Mahasabha    ‘Grote hindoe vereniging’, politieke partij opgericht in 1909 door Pandit Mohan Malaviya, als tegenhanger van Indian National Congress Party, die in de ogen van de Hindu Mahasabha te werelds en pro-moslim was. ‘Vir’ Savarkar was de belangrijkste partij-ideoloog van de Hindu Mahasabha en degene die het Hindutva idee introduceerde.

Hindutva                   ‘Hindoeschap, hindoe cultuur, een begrip van Vir Savarkar, ca. 1930 leider van de nationalistische Hindu Mahasabha partij. Het begrip diende om hindoe cultuur van hindoe religie te onderscheiden, met als bedoeling dat Hindutva ook voor niet-hindoes het kriterium werd voor staatburgerschap van India als heilig land.  

Hindustan                  Term waarmee het hedendaagse India wordt aangeduid, afkomstig van de Perzische verbastering van het Sanskrit woord Sind (Indus) en -sthan (land). De term heeft geen religieuze betekenis, en India is er Britse variant van. ‘Hindu’ en ‘hinduism’ (c.q. hindoe en hindoeïsme) in religieuze zin zijn ook van Engelse oorsprong.                                    

hindustani                  1. persoon van Indiase afkomst

                                   2. Zie: Hindi

Hiranya-kasipu          Demon die door de Vishnu avatar Narasimha wordt gedood

Holi                            Voorjaarsfestival van één dag in februari-maart, waarin men elkaar met gekleurde (m.n. rode) vloeistof bekogeld als afweer van de demone Holika. Anders ongeoorloofd gedrag wordt even getolereerd, o.a. kastenonderscheid vergeten.

I

India                           Geboorte- en thuisland van het hindoeïsme. Van de ca. 1 miljard inwoners is er 80 % hindoe. De overige zijn moslim, christen, sikh, boeddhist, jain of bahai. India is een seculiere democratische unie van deelstaten met grondwettelijk vastgelegde vrijheid van religie. Het is voorts  het kernland van het Zuid-Aziatische of Indiase subcontinent, waartoe ook Pakistan, Nepal, Bhutan, Bangladesh en Sri Lanka behoren. India heeft een oppervlakte van ca. 78 x NL en een bevolking van 1,25 miljard. (In India noemt men India  Bharat of Hindustan.)

Indra                           Vedische oppergod aan wie de meeste hymnen van de Rig Veda zijn gewijd

Indus                           Rivier die bij de berg Kailash in West Tibet ontspringt en door Noord-India en Pakistan naar de Perzische Golf stroomt. De oude naam van de rivier, Sind, is door de Perzen verbasterd tot ‘Hind’ in Hindustan, waarvan de Britten vervolgens Indus en India hebben gemaakt, terwijl ze hindu en hinduism voor de religie en zijn aanhangers hebben gereserveerd. Hoe dan ook de naam van de Indus rivier ligt aan al deze termen ten grondslag.

J                                              

jain                             Aanhanger van het jainisme.

jainisme                      NL. Religie in India met ca. 2 miljoen aanhangers, die ascese waaronder strikt ahimsa, in de zin van niet-doden, als weg naar verlichting zien. In de zesde eeuw gesticht door de 24^e tirthankara, Mahavira. Jain monniken waren oorspronkelijk naaktlopende asceten, maar in de eerste eeuw splitste zich een groep af, die witte kleding ging dragen. Tot de 13^e eeuw hebben er Jain koninkrijken in India betaan, daarna nam het aantal Jains af. Jains kunnen  geen landbouw bedrijven en wonen met name in de stedelijke gemeenschappen, waar ze vaak in de bank-en zakenwereld werken.     

jati                              (Sub)kaste, endogame beroepsgroep. Elke jati omvat een aantal gotra’s (Exogame clans of lineages).

jnana                           Inzicht, wijsheid, (spirituele) kennis.

jnana yoga                  Yoga meditatie gericht op inzicht.

jyotir                           Spontaan (‘uit het licht’) ontstaan.

jyotisha                       Astrologie.

jyotishvara                  Astroloog.

K

Kabir                          (1440-1518) dichter, geroemd door hindoes, moslims en sikhs. Hij werd geboren in Benares als lid van de weverskaste, die in die tijd en masse tot de islam werd bekeerd, vandaar zijn islamietische naam. Hij stond echter boven de verschillende religies.

Kailash(a)                  Berg in (eigenlijk achter) de Himalaya in Tibet, die bij uitstek de wereldberg Meru vertegenwoordigt en geldt als hemelse woonplaats van Shiva.

kaivalya                     ‘Alleen zijn’, doel van het omvattende, gematigde raja yoga systeem van Patanjali, een spiritueel thuis komen.

Kali                           ‘Zwarte’, woeste en bloeddorstige godin, tantrische shakti van Shiva. Afgebeeld met uitgestoken tong druipend van bloed, blote hangborsten en een zwaard en een afgehakt hoofd in handen, en een halsketting van doodshoofden. 

kali yuga                   ‘Zwarte era’. 4^e en laatste en tevens kwalijkste wereldtijdperk, waarin de mensheid zich momenteel bevindt.

Kalidasha                   5^e eeuwse meest beroemde Sanskriet dichter en toneelschrijver van de Gupta dynastieke periode te Ujjaini.

Kalki                          ‘Wit paard’, toekomstige en laatste avatar van Vishnu, die aan het eind van de Kali yuga de mensheid komt redden.                                           

kalpa                          Een dag en een nacht van Brahma, d.w.z.  4.320.000 jaar. Elke kalpa omvat 4 yuga’s. Momenteel bevinden we ons in de 4^e en laatste, de kwalijke kali yuga.

Kama(deva)              ‘Liefde’, verpersoonlijkt als godheid.Kama wordt in de Upanishads genoemd als een van de vier hoofddoelen (purushartha) van de mens.

Kama Sutra                Sanskriet tekst uit de 4^e eeuw, een soort praktische uiteenzetting over het bedrijven van de liefde.              

Kapila                        Wijsgeer uit de 6^e eeuw v. Chr, grondlegger van het Samkhya systeem

karma                        ‘Actie, handeling’ en de morele gevolgen ervan die cumulatief zijn en oorzaak van samsara, het wedergeboren worden. Moksha, bevrijding, is het uiteindelijk opheffen van karma en ontkomen aan samsara.

karma yoga                Yoga van ethisch (m.n. onzelfzuchtig) handelen.

karma marga             ‘Pad’ of levensweg van ethisch (m.n. onzelfzuchtig) handelen.

Karttikeya                  Oorlogsgod, zoon van Shiva, ook Skanda genoemd, afgebeeld als strijder met 6 hoofden en een pijl en boog in handen en een pauw als rijdier.

Kashi                         ‘Stralend’, oude religieuze naam voor Benares. Zie: Varanasi.

Kashyapa                  Vedische stamvader, gehuwd met Aditi, waaruit de grote Aditya goden voortkwamen.

kaste(n)                      NL. Gebaseerd op van oorsprong Portugese term voor ‘puur of rein’. Nu in Europese talen gebruikt voor: endogame beroepsgebonden groep (jati), of ruimer: maatschappelijk hiërarchisch geordende kastenkategorie (varna).

                                   Hoewel volgens de Indiase grondwet een niet toegestane vorm van discriminatie, is het hindoeïsme in sterke mate met het kastenstelsel verbonden.

Kaurava                     Tegenstanders van Pandava broers in het Mahabharata epos.

Kaushambi                 Oude stad, waar Ashoka een van zijn zuilen heeft geplaatst. De Moghulkeizer Akhbar bouwde hier een nieuwe vestiging, Allahabad. De plek is gelegen bij de samenstroom van Ganga en Yamuna en heeft daarom tevens de religieuze naam Prayaga.

Kedarnath                  Pelgrimsplaats hoog in de Garhwal Himalaya, waar zich een jyotir Shiva lingam bevindt. Samen met Yamunotri, Gangotri en Badrinath maakt Kedarnath deel uit van de Char Dham.

Ketu                           Mythische kosmische demon, bestaande uit een drakenstaart, die kometen veroorzaakt. Ketu geldt net als zijn tegenhanger Rahu als een van de 9 planeten.

Khajuraho                  Oude hoofdstad van de Chandella koningen (650-1150) in Madhya Pradesh, beroemd om 85 tempels met erotische sculpturen, gebouwd tussen 950 en 1100.

Krishna                      ‘Zwarte’, 8^e en beroemdste avatar van Vishnu. Krishna stamt van een herdersclan uit het stroomgebied van de Yamuna rivier. Als herdersjongen is hij het object van bhakti van herderinnetjes, onder wie Radha zijn favoriet was. Hij wordt meest afgebeeld in het zwart of blauw, als fluitspelende herder of als jongetje spelend met een boterbal.                       

Krishnamurti, Jiddu        (1895-1990), onafhankelijk spiritueel leermeester. Geboren in brahmanenfamilie te Madras. Opgeleid in Frankrijk en Engeland en lid van de theosofische beweging van Annie Besant te Adyar, die een avatar in hem zag en grootse plannen met hem had.  Hij moest hier echter niets van hebben, splitste af en heeft verder geweigerd zich ooit nog bij enige religieuze stroming aan te sluiten. Vooral in het westen was hij zeer geliefd vanwege zijn onafhankelijke, gematigde vredelievende en rationele denkbeelden.

kshatriya                    2^e varna of hoofdkaste van de strijders, vorsten en bestuurders.

Kubera                       God van rijkdom. Kubera is van oorsprong zelf een yaksha en bevindt zich in een entourage van zulke halfgoden.

Kumara                      Andere naam voor Karttikeya. Zie ook: Skanda.

Kumari                      ‘Maagd’, benaming van Devi. In de koningssteden van de Kathmanduvallei in Nepal worden jonge Newari meisjes geselecteerd om gedurende enige jaren Kumari te belichamen.

Kumbha mela             Grootscheepse religieuze bijeenkomst van vooral sadhu’s, die om de drie jaar beurtelings in Hardvar, Prayaga, Ujjaini en Nasik plaatsvindt.

Kundalini (yoga)        In tantrische yoga wordt de vrouwlijke energie (shakti) gevisualiseerd als de slang Kundalini, die zich van beneden naar boven door de cakra’s (lichaamscentra) moet bewegen

Kurma                       ‘Schildpad’, avatar van Vishnu, symbool van standvastigheid, zijn schild diende als basis en draaipunt voor de wereldberg waarmee de goden de oermelkoceaan karnden om amrita te produceren.

Kushana                     Koningsdynastie van Scytische oorsprong in Noordwest-India rond Mathura. Bekendste Kushanavorst was Kanishka (begin 2^e eeuw). Het Kushanarijk strekte zich uit naar het noordwesten tot ver in Afghanistan, waar het de mn. boeddhistische Gandhara kunst voortbracht. Het was een tijd waarin het Sanskriet als Indiase voertaal werd gebruikt.

L

Lakshman                   Broer van koning Ram, die hem in het Ramayana epos vergezelt op de zoektocht naar de door de demon ravana van Lanka geschaakte Sita, Ram's vrouw.

Lakshmi                      Godin van rijkdom en voorspoed, echtgenote van Vishnu, afgebeeld met twee lotusbloemen.

linga(m)                     ‘Fallus’(symbool), manier om Shiva als vruchtbaarheidsgod voor te stellen. de lingam wordt dan geplaast in een zg. yoni, waarmee de vagina wordt gesymboliseerd.

Lomas                         Locatie van een rishi grot in de heuvels van Barabar.

lota                             (Rituele) waterkruik.

Lothal                         Een van de minder bekende (vgl. met Harappa en Mohenjo Daro) archeologische sites van de Indus beschaving.

M

Madurai                     Oude tempelstad in Tamil Nadu (Zuid-India).

Magadha                    Een van de oudste koninkrijken van Noordoost-India met Patna (Pataliputra) als hoofdstad. Al genoemd in de Rig Veda. Later thuisland van boeddhisme en jainisme. Pataliputra was ook hoofdstad van de Maurya dynastie. Pas in de tijd van de Gupta’s werd het hindoeïsme er weer dominant.

Mahabharata            ‘Grote oorlog van de Bharata’s’, grootste epos ooit op schrift gesteld, over de strijd tussen Pandava broers en de Kaurava’s, met als hoogtepunt de Bhagavat gita.

mahadeva                  ‘Grote god’, aanduiding van Shiva zowel als Vishnu.

mahadevi                   ‘Grote godin’, aanduiding van Devi, met name in haar manifestatie als Parvati.

mahakala                   ‘Grote zwarte’, aanduiding van Shiva in woeste gedaante.

mahakali                    ‘Grote zwarte’ aanduiding van Kali devi.

Maharishi Mahesh Yogi               (1911-2008). Grondlegger van de zo genoemde Trancendente Meditatie, een eenvoudige en voor iedereen toegankelijke meditatievorm, die zeer is aangeslagen in het westen, waardoor de grootschalige International Transcendental Meditation Society is opgericht. Overleden in zijn ashram in Vlodrop, NL.

mahavakya                ‘Grote zegswijzen’. Voor aanhangers van de Vedanta zijn dat er vier:

tat tvam asi, dat ben je; aham brahmasmi, ik ben  brahma; ayam atma brahma, deze zelf is brahma; prajnanam brahma, wijsheid is brahma.

Mahavira                    Grondlegger van het jainisme in de 6^e eeuw v. Chr, de 24^e tirthankara.

maheshvara               ‘Grote heer’, aanduiding van Shiva.

Mahisha asura            Buffeldemon, verslagen door Devi in de gedaante van Durga en Kali.

maithuna                     Een paar in (ritueel) seksuele verbinding, meestal in tantrische contekst.

Makara                       Mytisch wezen, krokodil met olifantsslurf, rijdier van Varuna.

mala                            Bloemenkrans of rozenkrans, kralenketting.

mandala                      Cirkel of complex van geometrische patronen omsloten door een cirkel. De mandala is een kosmische voorstelling en hulpmiddel bij visualisering in meditatie oefening of ritueel. De term yatra wordt voor de meest basale of abstracte vorm van de mandala gebruikt.

mandir                        Hindoe tempel

mantra                         Klankenreeks,  ‘gebeds’-, bezwerings- of meditatiespreuk of -formule.

Manu                           Primaire mens, stamvader van de mensheid.

marga                          religieus pad, meditatieweg, spirituele levenswijze

Mathura                      Een van de 7 meest heilige steden van India, gelegen aan de Yamuna ten zuidoosten van Delhi, geboorteplaats van Krishna, een van de hoofdsteden van de Scytische Kushana dynastie.

mata                           ‘Moeder’, aanduiding voor godin, Ook: eretitel.

matrika                       ‘Moeder’, aanduiding voor godin.

Matsya                        ‘Vis’, eerste avatar van Vishnu, die Manu van de zondvloed redde.

Maurya                       Koningsdynastie van Magadha in Noord-India (hoofdstad Pataliputra, nu Patna), gesticht door Chandragupta in 323 v. Chr. Bekendste Maurya vorst  was Ashoka, die het boeddhisme verbreidde.

mela                            Grootscheepse religieuze bijeenkomst of ‘jaarmarkt’.

Meru                           Wereldberg, centrum van de wereld, axus mundi die ons met de hemel van Indra verbindt.

Mirabai                      (1547-1614), Rajasthani prinses en dichteres, die haar bhakti voor Krishna voorrang gaf boven de Shakti verering van haar echtgenoot en haar schoonfamilie. Haar gedichten en liederen zijn nog altijd populair.

mithuna                       Paar in (tantrisch ritueel) seksuele verbinding.

Mitra                          ‘Vriend’, vedische aanduiding voor de zon en (dag)licht, (gepaard aan Varuna die de duisternis belichaamt en zondaars straft).

Mohenjo Daro            Archeologische vindplaats, een van de oude steden van de Indus beschaving. Zie: Harappa.

moksha                       ‘bevrijding’ van samsara, in de vedanta filosofie de eenwording van atman en brahman, waartoe inzicht verkregen door de juiste levensweg van meditatie en morele discipline moet leiden. Zie ook: mukti.

mudra                         1. zegel, 2. handhouding.

Muktananda, Swami    (1908-1983), kundalini yoga leraar, stichtte een ashram in Ganeshpuri bij Mumbai, kreeg ook veel westerse volgelingen na een wereldreis in 1974.

mukti                           Zie: moksha.

Mukti nath                  Hindoe pelgrimsoord in de Himalaya van Nepal achter het Annapurna massief. Op deze heilige locatie op ca.4000m hoogte zijn een bron en een ‘eeuwige’ natuurlijke aardgasvlam op dezelfde plaats, d.w.z. aarde, water, vuur en ether verenigd

muni                            Zwijgende wijze asceet. Ook: eretitel.

murti                           'vorm’, belichaming, beeld of afbeelding van een godheid.

Muyalahan                 ‘Zondemens’, dwerg die het kwaad belichaamt en door de dansende Shiva (nataraj) wordt onderdrukt. 

N

Nadi                            1. stroom, rivier, kanaal,

2. energiebaan in het lichaam, waardoor in de tantrische voorstellingswereld  shakti stroomt.

naga                            1. Slang, m.n. cobra, watergeest.

naga (baba)                2. Naakte asceet

Naga                           Naga stamlid, inwoner van Naga land.

Nakula                        Een van de 5 Pandava broers, paardenman, zoon van Madri.

nama-rupa                 ‘Naam en vorm’, begrippen die in de Indiase filosofie staan voor het concrete, eindige en tijdelijke, en in tegenstelling tot atman geest, ziel, bewustzijn, die zich na de dood voortzetten en na de bevrijdende eenwording met brahman, eeuwig, grenzeloos en boven iedere specifieke eigenschap verheven.

Nanak, Guru               (1469-1539), grondlegger van het sikhisme, geboren als ksatriya bij Lahore, vestigde zich later in Kartarpur (Punjab). Zijn nieuwe religie combineerde elementen van de islam zowel als het hindoeïsme, maar verwierp de Veda’s en het kastenstelsel, inclusief de autoriteit van brahmanen.

Nandi                          Stier, rijdier van Shiva.

Narasimha                  ‘Mensleeuw’, avatar van Vishnu, , overwinnaar van de demon Hiranyakashipu.

narayana                    ‘Toevluchtsoord voor de mens’, aanduiding van Vishnu of Krishna.      

Nasik                          Heilige pelgrimstad in Maharashtra aan de Godavari rivier, waar elke 12 jaar de Kumbha mela wordt gehouden (Zie ook: Hardvar, Prayaga en Ujjaini)

nataraj                       ‘Danskoning’, manifestatie van Shiva.

Navaratri puja           Ritueel van negen nachten waken bij de Shiva lingam tijdens het Dasshera of Dasain festival

Nepal                          Himalayastaat ten noorden van India. Nepal heeft een oppervlakte van 3.5 x NL en een bevolking van 28 miljoen. De staatsvorming van Nepal dateert van de 18^e eeuw en de Gurkha koning Prithvi Narayan Shah. Sindsdien is het een hindoe koninkrijk geweest met een bevolking van 90% hindoes en een koning die als incarnatie van Vishnu werd beschouwd, tot 2008. Daarna is door gezamenlijke inspanning  van Maoisten, communisten en de democratische Congress Party de federale democratische republiek Nepal uitgeroepen.  

nirguna brahman       Het opperste zijn, of bewustzijn, dat zonder begin of eind of welke andere hoedanigheid dan ook is. Het is een nadruk op de ultieme abstractie van brahman, die wordt gelegd in de Advaita Vedanta traditie van Shankaracarya.

O

Om                                        Zie: Aum

P

padma                        Lotusbloem, een van de attributen van Vishnu en Lakshmi hodt er zelfs 2 vast.

padma asana              Lotushouding, de meest ‘fundamentele’ yoga- en meditatiehouding.

Pakistan                     Islamitische republiek ten noordwesten van India, in het leven geroepen als resultaat van de Partition in 1947 om tegenover het hindoe nationalisme  in de onafhankelijkheidstrijd  van India, de moslims een veilig heenkomen te bieden. Pakistan heeft een oppervlak van ca. 20x NL en 165 miljoen inwomers. Kenmerkend zijn grote ethnische verschillen tussen bevolkingsgroepen en de geringe controle van de centrale overheid.

Pala                            Boeddhistische dynastie in Noordoost-India, m.n. Assam en het huidige West- en Oost-Bengalen, in  de 8e-11e eeuw stond het Pala rijk als Kamarupa bekend.

panapatra                   (Rituele) waterofferkop.

Pancatantra                Verzameling morele verhalen en fabels, in de 5^e eeuw op schrift gesteld door Vishnusharman.

Pandava                      Familie van 5 (half)broers, de helden van het Mahabharata epos: Yudhishthira, Bhima, Arjuna, Nakula en Sahadeva, die het opnamen tegen de Kaurava clan.

pandit(a)                     ‘Geleerde’, eretitel voor geletterd persoon.

Panini                         Beroemdste Sanskriet grammaticus (6e eeuw v. Chr), auteur van de Ashtadhyayi.

Paraiyar                     Grote zeer laaggeplaatste kaste in Zuid-India, waaraan Europeanen het begrip pariah hebben ontleend.

paria                           NL. Outcast, kastenloze. De term wordt alleen door Europeanen gebruikt en is eigenlijk een foutief gebruikte verbastering van de grote, laag geplaatste en onderdrukte zuid-Indiase Paraiyar kaste.

parikrama                  Circumambulatio, rituele rondomwandeling. Zie ook: pradakshina.

parishad                     Bijeenkomst van brahmanen om de Veda’s te bestuderen, ook in meer algemene zin van religieuze vereniging gebruikt.

Parkham

Parsi                           Aanhanger van de Parsi (‘Perzische’) religie. Volgelingen van de Perzische profeet Zoroaster, waarvan er zich in de 8^e tot 10^e eeuw talrijken, op de vlucht voor Moslimvervolging, aan de westkust van India hebben gevestigd en nu nog altijd vooral in de regio van Mumbai en hier en daar verspreid over heel India wonen. Het aantal Parsi’s in India is momenteel niet meer dan enkele 10.000-en. Ze nemen er een soort kastenpositie in, hebben zich met name in steden gevestigd en velen zijn hoog opgeleid.

Vuur en reinheid speelt een belangrijke rol in hun rituelen die vooral betrekking hebben op huwelijk en overlijden. De overledene wordt echter niet gecremeerd, maar krijgt een ‘hemelse begrafenis’ door het stoffelijk overschot op een platform aan de gieren over te laten.              

Parusharam(a)                ‘Ram(a) met de bijl’, avatar van Vishnu, die in een vorige yuga de mensheid van de tirannie der Kshatriya’s heeft bevrijd.

Parvati                                ‘Dochter van de bergen’, godin, echtgenote van Shiva.

pashu-pati                         ‘Heer van de dieren’ (lett. runderen), aanduiding van Shiva.

Pashu-path Nath            Belangrijk Shiva heiligdom bij Kathmandu, Nepal.

Patanjali                      Geleerde auteur van de Yoga Sutra (2e eeuw v. Chr), maar ook van werken over geneeskunde en grammatica.

patra                            (Ritueel) bord voor prasad.

pavitra                         Heilig koord van de “2x geboren” hogere kasten

phala                           ‘Vrucht’, positief karma, bv. voortkomend uit correct religieus handelen.

pinda                           Offer van een graan- of rijstballetje.

pitri                             Voorouder.

pradakshina                Circumambulatio, rituele rondomwandeling. Zie ook: parikrama.

pradhana                    ‘Het eerste’, primaire materie, het puur lichamelijke in tegenstelling tot    purusha,  het geestelijke. (In het Samkya systeem van Kapila. Zie: prakriti)

Prakrit                         Met Sanskriet verwante volkstalen.

prakriti                         Zie: pradhana.

prana                           (Levens) adem.

pranayama                  Ademhalingscontrole, een belangrijk onderdeel van yoga.

prasad(a)                    ‘Genade of zegen’. Voedsel dat wordt geofferd in puja’s aan de godheid. Bij wijze van zegening wordt het dan door de pujari weer aan de gelovige wordt teruggegeven.

Prayaga                      'Offerplaats’, oude religieuze naam voor Allahabad. (Zie ook: Kaushambi)

prem(a)                        Liefde, m.n. de allerhoogste liefde voor Krishna.

preta                            Boze geest, rondzwervende geest van bv. een overledene, die zelfmoord of een misdaad heeft begaan.

Prithivi                        Vedische aanduiding voor de aarde als godin. Zij zou met de hemel als vadergod, de zon hebben voortgebracht. Een latere aanduiding voor de godin aarde is Bhu devi.

puja                             (Offer)ritueel

pujari                          Priester die de puja uitvoert.

punya                          Verdienste(lijk handelen, dat leidt tot) positief karma.

Purana                       ‘Oud’(e boeken), Oude mythische teksten, die verhalen over het ontstaan van de wereld en de goden en hun daden en belevenissen. De Purana’s zijn Sanskriet geschriften van verschillende ouderdom met nog oudere tot dan toe mondeling overgeleverde verhalen.                  

Purnima                      Volle maan       

purdah                        Perzisch: ‘gordijn’, sluiering of meer algemeen scheiding der sexen.

Puri                            Stad in Orissa, een van de heiligste pelgrimsplaatsen van India, waar zich de 11^e eeuwse Jagan-natha tempel bevindt. In juni wordt hier het ratha-yatra feest gehouden met een grootse processie van godenwagens. die de reis van Vishnu van Gokula naar Mathura gedenkt.

Purusha                      Primaire Man, die werd geofferd en uit wie alles is voortgekomen.

purusha                       1. ‘Man’, 

                                    2. In het Samkhya systeem van Kapila: geest, in tegenstelling tot prakriti (materie, lichaam).

purushartha                ‘Hoofddoel’stelling van de mens. Vermeld in de Upanishads zijn er vier: kama (liefde, bevediging van verlangen), artha (winst, succes in beroep of onderneming), dharma (vervulling van religieuze en morele plichten), moksha (bevrijding van wedergeboren worden).

Pushkar(a)                 ‘Blauwe lotus’, naam van een heilige watertank bij Ajmer in Rajastan. Het is een belangrijke pelgrimsplaats, met een van de weinige tempel gewijd aan  Brahma, die hier altijd aanwijzig zou zijn. Bovendien is er in october-november een breroemde kamelenmarkt.

putra                           Zoon.

R

raga                            Indiase klassieke muziekvorm.

Radha                         Krishna’s favoriet onder de gopi’s of herdersmeisjes. Ook: Radhika

Radhakrishnan, Sarvepalli (1888-1975) Indiaas vice-president van 1952-1962 en president van 1962-1967. Geboren in Tamil Nadu, werd hij na zijn opleiding op diverse Christelijke scholen, hoogleraar in Indiase en oosterse filosofie en religie, en uiteindelijk Indiaas Unesco vertegenwoordiger.                              

Radhika                      Zie: Radha

Rahu                           Mythisch kosmisch monster, dat als een van de 9 planeten geldt. Rahu is alleen een hoofd met enorme muil waarin zon en maan verslonden kunnen worden, wat eclipsen veroorzaakt.

raja yoga                    (‘Koninklijke yoga’) ook: Patanjali yoga. Alomvattend yoga systeem op grond van de Samkhya wereldbeschouwing. Kennisontwikkeling, concentratie, ademhaling, moreel handelen, krijgen alle een belangrijke plaats om kaivalya (alleen zijn) te ontwikkelen, een geestestoestand van spiritueel thuiskomen.

                                   De raja yoga is gematigd en wijst extreme vormen van ascese en zelfpijniging af.

raksha(sa)                  Boze geest, belager van de arya, de edele wijze mediterende kluizenaar.

Ram(a)                       Oudste zoon van Dasharatha, koning van Ayodhya. Avatar van Vishnu en  hoofdpersoon van het Ramayana epos.

Ramakrishna ‘Paramahamsa’ (1834-1886). Bengali hindoe heilige, bekend van de Ramakrishna mission, een religieuze orde, gestart door zijn leerling Swami Vivekananda, die ook jaren lang zijn uitspraken noteerde en uitgaf als The Gospel of Ramakrishna. Ramakrishna bracht de meeste tijd door als priester in de Dakshineshvara tempel bij Calcutta, waar hij verscheidene openbaringen gekregen zou hebben.

Ramayana                  Een van de twee grote Indiase religieuze heldendichten (zie ook: Mahabharata) over koning Ram, wiens vrouw Sita wordt geschaakt door de demonvorst Ravana van Lanka. Vervolgens gaat het verhaal over hoe Ram, vergezeld door zijn broer Lakshman en geholpen door de apengod Hanuman en zijn leger van apen, naar Lanka reist, Ravana verslaat en Sita thuisbrengt.

ratha                          Rituele wagen, waarin de afbeelding van een godheid wordt getransporteerd.

ratha mela                  Festival waarin de godheid in een ratha wordt getransporteerd.

Ravana                       Demonvorst van Lanka in het Ramayana epos.

Rig Veda                     Oudste van de vedische tekstverzamelingen (samhita), vermoedelijk in het 2^e millenium v. Chr. op schrift gesteld in archaisch Sanskriet. De mondelinge overlevering is wellicht veel ouder en wordt toegeschreven aan diverse rishi’s. De hymnes zijn gericht op een reeks van godheden, van wie Indra en Agni de belangrijkste. Men zegt ook wel dat de hymnen van de Rig Veda eeuwig hebben bestaan, maar door de mythische heilige Vyasa tot een enigszins geordend geheel zijn bijeengebracht.             

rishi                            Vedische ziener of wijze. Ook gebruikt als eretitel.

Rishikesh                    Plaats nabij Hardvar, aan de rand van de Gangesvlakte, precies waar de rivier uit de bergen van de Garhwal Himalaya omlaag komt. Hier zijn talrijke ashrams gevestigd.

Roy, Ram Mohan       (1772-1833), religieus hervormer, grondlegger van de Brahmo Samaj. Hij was een van de eerste Indiase ambtenaren in dienst van de Britse East India company. Geboren in een strenge hindoe familie, kwam hij tijdens en na zijn dienstperiode in contact met de christelijke missie, waarna hij besloot het monotheïstisch karakter van het hindoeïsme te benadrukken. Ook zette hij zich in tegen de sati.

Rudra                         Vedische dondergod, ook: vorm van Shiva.

S

sadhana                      Visualisering(smeditatie).

sadhu                          Asceet-meditant, die zich terugtrekt uit de maatschappij en afziet van bijbehorende kasten- en familieplichten om zich geheel aan religieuze doelstellingen te wijden.

saguna brahman         Het absolute, maar met kwaliteiten, zoals goddelijke voorstellingen. (Vgl . nirmuna brahman) 

Sahadeva                    Jongste van de 5 Pandava broers, astronoom, zoon van Madri.

Sai Baba, Shri Sathya     (1926-2011). Controversiele spirituele guru, zou talrijke wonderen hebben verricht. Leider van een religieuze beweging met een ashram in Puttaparthi, Andra Pradesh. Beroemd citaat: Love All, Serve All, Help Ever, Hurt Never.

samadhi                      Concentratie, ‘mindfulness’, geestelijke rust(plaats).

samhita                       Verzameling geschriften.

Samkhya                      Filosofisch systeem van Kapila (6^e eeuw v. Chr).

Samkhya sutra            Tekst van Kapila (6^e eeuw v. Chr).

samsara                      Cyclus van altijd maar wedergeboren worden.

sanatana dharma       ‘Eeuwige wet’, traditionele maatschappelijke en kosmische orde der hindoes en alle bijbehorende  ethische plichten.

sangam                       Samenstroom (van rivieren). De heilige samenstroom van Ganga, Yamuna en Sarasvati is dé Sangam bij uitstek.

sannyasi(n)                4^e stadium in het leven van een hindoe (brahmaan). Ook meer algemene term voor wie zich terugtrekt uit de wereld en maatschappelijk en familieleven (vgl. sadhu).

Sanskriet                    Sanskrit, taal van de religieuze geschriften, een lingua franca, in tegenstelling tot Prakrit (alleen gesproken volkstalen). Het Sanskriet wordt door hindoes als heilige taal beschouwd en geldt als moeder van alle indo-europese talen.

Sarasvati                    Godin, vrouw van Brahma, afgebeeld met luit, beschermvrouwe van kunst en wetenschap. (Ook mythische onzichtbare ondergrondse heilige rivier, die te Prayaga samenstroomt met de Ganga en Yamuna.

sari                             Traditionele hindoe vrouwendracht, een meterslange zeer dun katoenen wikkeldoek.

Sati                             Vrouw van Shiva, dochter van Daksha. Deze koning Daksha verachtte Shiva zo, dat hij hem niet op het belangrijkste offerritueel uitnodigde, waarop Sati zich uit woedde en treurnis in de vlammen stortte en stierf.

sati                             Weduwenverbranding als symbool van ultieme zelfopoffering van de vrouw aan haar man. Oud hindoe gebruik dat weduwen aanzet tot zelfverbranding op de brandstapel van hun overleden echtgenoot.

Savarkar, Vinayak Ganesh Damodar (‘Vir’)        (1883-1966). Ideologisch leider van de Hindu Mahasabha en stichter van de Abhinav Bharat Society, die met de term Hindutva kwam “om de Indiase politiek te hindoeïseren en het hindoeïsme te militariseren”.

Savitr                          Dageraad, zonnekracht. Vedische godheid, een van de zonen van Aditi.

shaivnava                   Shivaïet, aanhanger van Shiva. De Shivaïeten vormen na de Vishnuïeten nog altijd de belangrijkste stroming in het hindoeïsme.

Shakti                         Vrouwelijke kracht, aspect van Devi en al haar manifestaties (devi), dikwijls afgebeeld als vrouwelijke wederhelft of consort van een mannelijke godheid.

                                   Belangrijk en vereerd aspect in tantrisme of tantrische yoga.

shalabhanjika            ‘Salboomtakbuigsters’, een groep yakshi’s die de entourage van Kubera vormen, wulpse dames in tribanga, die vruchtbaarheid brengen. Ze houden een Salboomtak vast hebben en een beek om de stam geslagen waardoor de boom meteen gaat bloeien.

shaligram(a)              Ammoniet, versteende schaaldier. Deze worden door hindoes vereerd als symbool van godheden als Vishnu of Shiva. De fossielen worden in rivierbeddingen tot diep in en zelfs achter de Himalaya bergen gevonden, met name in de oudste, zg. doorbraakrivieren, ten bewijze dat deze eerder bestonden dan de bergen en ooit aan de zeekust heeft gelegen.

shankha                      Schelp, ritueel muziekinstrument.

shankara                    Naam van Shiva in de vorm van schepper.

Shankara(carya)        Grote hindoe reformer (8^e-9e eeuw), geboren in Kerala, grondlegger van de monistische Advaita Vedanta filosofische richting, bestreed boeddhisme en andere heterodoxe stromingen, stichtte een orde van sannyasins, de Dashanami, en religieuze centra in: Puri, Dvaraka, Badrinath en Shringeri.

shanti                         ‘Vrede’, rust, vaak uitgesproken als wens en onderdeel van mantra, invocatie of gebed.

shara                           (Rituele) pijl.

shastra                        Leer, regel, als onderdeel van de eeuwige dharma.

Shiva                           Oppergod. Samen met Vishnu, een van de twee belangrijkste goden van het hindoeïsme. Met Brahma samen vormen zij de trimurti, de 'drie-vormige'. Shiva is de grote vruchtbaarheidsgod, schepper en vernietiger. Hij zorgt voor de dynamiek van de wereld en de kosmos. Hij is het voorbeeld en de beschermer van de waarheidzoekers, de ascetische meditanten en yogi’s. Vermoedelijk was Shiva al bekend ten tijde van de Indusbeschaving en mag hij in de Veda’smet de dondergod Rudra worden geïdentificeerd. Uit het mythologische conflict tussen koning Daksha en Shiva, mag een zeker spanningsveld tussen de vroegste Shiva opvattingen het het brahmanisme worden verondersteld.  In Purana’s en epen komt een uitgebreide mythologie rond Shiva naar voren, maar men denkt het pas vanaf de vijfde  eeuw A.D. is dat de Shiva verering zo’n belangrijke rol in het hindoeïsme is gaan spelen.

                                    Zijn belangrijkste attribuut is de trisul, drietand,zijn rijdier de Nandi, en de vele vormen waarin hij wordt afgebeeld zijn o.a.: nataraj (koning van de dans),  yogi in padma asana die de overstromende hemelse Ganga in zijn haar opvangt, Bhairava, een woeste tantrische verschijningsvorm, en als partner van Parvati, wat nog vaker symbolisch wordt weergegeven door een lingam in een yoni.

Shiva ratri                  ‘Nacht van Shiva’, belangrijk festival rond Shiva lingam in februari-maart .

Shivananda, Swami    (1887-1963), spiritueel leermeester, arts en ayurvedist. Geboren in Zuid-India, studeerde medicijnen en praktiseerde geneeskunde, waarbij hij zich op de allerarmsten en meest laaggsplaatsten in de samenleving richtte. Hij trok zich vervolgens terug als sannyassin in Rishikesh, waar hij een grote ashram stichtte in 1932 en de Divine Life Society oprichtte in 1936 en de Yoga Vedanta Forest Academy in 1948, organisatie die nog altijd bestaan en worden geleid door zijn leerling Swami Cidananda.                        

shloka                         Couplet, kleinste onderdeel van de epische literatuur.

shradda                       Vedisch ouderoffer aan de voorouders (pitri’s).

Shri                             ‘Geluk’, zeer algemene eretitel.

shruti                          ‘Gehoord, vernomen, onthuld’, geopenbaarde teksten, de allerheiligste basisgeschriften: Veda’s, Upanishads, Purana’s, Tantra’s zijn niet van menselijke auteurs afkomstig, maar onthuld aan zieners (rishi) en door hen alleen doorgegeven of overgedragen.

shuddha                     ‘Rein, puur’ in rituele zin.

shuddhi                       Reinigingsritueel.

Shudra                        4^e en laagste kastekategorie van handwerkslieden, landarbeiders.

singh                           ‘Leeuw’, Singh is veel voorkomende Indiase naam, en onder Sikhs in het bijzonder.

Sikh                             Nl. Lid van het Sikh volk, aanhanger van het Sikhisme.

sikhisme                      Nl. Indiase religie, gesticht in de 15^e eeuw in de Indiase Punjab door Guru Nanak. Deze is opgevolgd door een reeks van 9 volgende guru’s. De 11^e en laatste guru is geen persoon maar een geschrift, de Guru Granth Sahib, een verzameling van teksten en uitspraken van voorafgaande guru’s. Het sikhisme is een monotheïstische religie, die elementen uit de islam en hindoeïsme verenigt, maar geen priesters en kastensysteem kent. De belangrijke tempel is de  Gouden Tempel in Amritsar. Verder zijn er gurudvara’s als open plaasten van samenkomst waar iedereen kan overnachten en een maaltijd krijgen. De Sikh man is te herkennen aan: niet geknipt haar, de tulband en een ritueel zwaard of dolk, een rituele kam, katoenen ondergoed. Men baadt dagelijks en rookt niet. Manlijke Sikhs hebben Singh (leeuw), vrouwlijke Kaur (prinses) als namen. Er zijn een kleine 30 miljoen Sikhs, waarvan 2/3 in India en daar weer van de helft in de Punjab en de rest verspreid over het land en de rest van de wereld. De beleefde aanspreek-, zowel als referentietitel van een Sikh is: sirdar.

Sindhu                         Oude naam voor de Indus rivier. De landsnaam India is hiervan afgeleid.

siddha                         Wijze meester met magische kracht.   

siddhi                          Magische kracht, wonderbaarlijk vermogen.

Sita                             Vrouw van Ram, om wier ontvoering het in het Ramayana epos allemaal te doen is.

Skanda                        Oorlogsgod, ook: Karttikeya.

smriti                          Lett. ‘Herinnerd’. Alle officiële hindoe teksten, die geen shruti (onthulde) teksten zijn, dwz. in geen geval de Veda’s.

soma                           Hallucinogeen plantenextract waaraan een hele sectie van de Rig Veda is gewijd. Indra was er een groot liefhebber van.

Sri Lanka                    Democratische eilandrepubliek ten zuidoosten van India, met een oppervlakte van 1.5x NL en een bevolking van ca. 22 miljoen, waarvan 70 % boeddhisten en 7-15 % hindoes. Het geldt als bakermat van het theravada boeddhisme. Tussen de Sinhali meerderheid en de Tamil minderheid heeft ca. 25 jaar een burgeroorlog gewoed waaraan in 2008 een militair afgedwongen eind is gekomen.

sruva                           Rituele lepel

sukha                          Genot, zoetheid

Surya                          Zon, zonnegod.

sutra                            Lett. 'draad, koord’, kort geformuleerde uitspraken of verzamelingen uitspraken, die door leerlingen uit het hoofd moeten worden geleerd, en door leermeesters becommentarieerd.

svastika                       Hakenkruis, oud kosmologisch symbool van de zon als rad.

svayam bhu lingam    ‘Uit zichzelf ontstane’ lingam (Zie ook: jyotir)

T

Tagore, Rabindranath   (1861-1941), zoon van Debendranath, beroemd bengali dichter en literator, in vele talen vertaald. Hij vormdehet meditatiecentrum van zijn vader, Shantiniketan bij Calcutta, om tot een academische onderwijsinstelling en stichte daarbij Shriniketan, een aparte universiteit voor vrouwen.          

Tanjore                       Stad in Tamilnadu, Zuid-India, met de enorme Bradishvara Shiva tempel, gebouwd door de Chola koning Rajaraja ca 1000 A.D.

tantra                         1. Leerstreng, voorschrift, geschrift over tantrisch ritueel.

                                   2. Rituele traditie rond Devi en shakti verering. De tantrische traditie of het tantrisme kent talrijke extreme meditatie en yoga technieken, waar in visualisering en symbolen met betrekking tot dood, geweld en seksualiteit een rol spelen. In bv. kundalini yoga technieken laten sommigen het symbolische gepaard gaan met daadwerkelijk seksueel contact met een concrete partner. 

tantrisme                    Stroming in de Indiase religies rond tantra, die zich ontwikkelde van de 3^e tot 9^e eeuw en in het hindoeïsme vooral in de Shivaietische richting voortbestaat.                                   

tat tvam asi                ‘Dat bent u’, beroemdste aller mahavakyas (grote zegswijzen) uit de Upanishads, doelend op de eenheid van het brahman (tat) en atman (tvam).

tika                             Rode stip, veeg of vlek op het voorhoofd aangebracht, een soort zegening. In principe wordt de tika aangebracht bij een ritueel of tempelbezoek door een brahmaan, waardoor men deelgenoot wordt in het goddelijke (in de vorm van een derde wijsheidsoog). Soms worden tika en prasad gecombineerd, waarbij wat rijstekorrels in de tikapasta op het voorhoofd worden geplakt.

tirth yatra                   Pelgrimage, pelgrimsreis, reis via de tirth, de doorwaadplaatsen in de grote (heilige) rivieren, die het thuisland afbakenen. De symbolische betekenis van de rivieroversteek is het begin van een ander nieuw leven of een nieuwe levensfase. De guru als tirthankara of veerman is een oude Indiase symboliek.

trimurti                       'Drie-vormige’, schepper, behoeder, vernietiger. Voorgesteld als de drie grote goden, Brahma, Vishnu en Shiva, maar ook wel als drie aspecten van een van hen, of - meer overeenkomstig de daadwerkelijke verering - van Shiva, Vishnu en Devi.

trishul(a)                    ‘Drietand’, attribuut van Shiva.

Tulsidas                      (1511-1637), beroemd schrijver van de Ramcaritmanas, een populaire herschrijving van het Ramayana epos.

tyohar                         Religieus feest of festival.

U

Ujjain(i)                      Een van een serie van zeven oude heilige pelgrimsteden en tevens een van de vier steden waar iedere 12 jaar beurtelings de Kumbh mela wordt gehouden.

                                   Ujjain ligt aan de Sipra rivier en was ooit als Avanti, de hoofdstad van de legendarische koning Vikramaditya (95 v. Chr.-78 A.D.) bekend. In de derde eeuw werd het hoofdstad van Candra Gupta. Rond de Amareshvara lingam, een jyotir lingam, is een belangrijke Shiva tempel gebouwd.                 

Uma                            Allerschoonste jonge en rondborstige vorm van Parvati devi.

Upanishad                  4e en laatste deel van de Veda’s (Vedanta). De Upanishads zijn mystieke en filosofische  leringen. Het heilige aantal van de Upanishads is 108, maar in feite zijn er een paar honderd bekend, waarvan sommige van betrekkelijk recente datum.

upanayana                  Initiatie ceremonie voor leden van een van de drie hoogste varna’s (brahmanen, ksatriya’s , vaisha’s), waardoor deze tweemaal geboren gelden. Hierbij krijgt men het heilige koord omgehangen. In feite zijn het alleen de brahmanen die dit upanayama koord blijven dragen. 

                              

V

vahana                       Rijdier of voertuig van een godheid.

vaidik(a) dharma       'Vedische religie’, een aanduiding van (orthodox) hindoeïsme.

Vaisha                        Derde van de tweemaal geboren varna’s, waartoe met name boerenlandbezitters, kooplieden en handelaren horen 

vaishnava’s                Vishnuïeten, volgelingen van Vishnu, het grootste deel van de hindoes.

Valmiki                       Auteur van het Ramayana epos, de eerste dichter.

Vamana                      Dwerg, avatar van Vishnu. Vishnu deed zich als dwerg voor aan de mythische asura-koning Bali, die hem als landbezit beloofde te wilde geven wat hij in drie schreden kon overschrijden. Vamana groeide tot supergigant, stapte in drie stappen over onderwereld, aarde en hemel, en bevrijdde de mensheid van de asura’s.

Varaha                        Wild zwijn, avatar van Vishnu. Toen de aarde ten tijde van een zondvloed naar de bodem van de oceaan dreigde te worden weggezogen, dook Varaha haar op en bracht haar op zijn slagtanden weer op haar plaats.

Varanasi                     Allerheiligste van de 7 oude Indiase pelgrimsteden. Varanasi (zie: Benares en Kashi) ligt aan de Ganga in U.P. en wordt avimuktaka, plaats van hoogste bevrijding genoemd. Veel hindoes maken een laatste pelgrimage naar Benares om er te sterven of laten er in iedere geval hun as over de Ganga uitstrooien. De belangrijkste tempel is de Vishvanatha (Gouden). Benares is vanouds bekend als kenniscentrum en er zijn ook nu nog de Kashi Sanskrit Vidyapith en de Benares Hindu University gevestigd.                   

varna                          ‘Kleur’,  grootste kastengroep of –kategorie, waartoe men op grond van geboorte behoort. Het zijn er 4: brahmanen, ksatrya’s, vaisha’s, shudra’s.

                                   De leden van de drie eerste gelden als tweemaal geboren omdat zij de upanayana initiatie ondergaan. Er is nog een vijfde kategorie, de kastenlozen of outcasts of dalits.

varnashrama dharma            Hindu leer of ‘wet’,de regels of voorschriften betreffende het kastenlidmaatschap en het familieleven, met name de levensstadia die men dient te doorlopen, waaraan een hindoe wordt geacht zich te houden.

Varuna                        Belangrijke vedische godheid, (tegenhanger van Mitra, de zon- of (dag)licht). Varuna belichaamt de duisternis en bestraft zondaars.

Vayu                            ‘Wind’, vedische godheid. Zie ook: Pavana.

                                    In de Purana’s vermeld als vader van Bhima en Hanumant.

Veda                            Lett. ‘Weten’, oudste hindoe geschriften uit het 1^e millennium v. Chr, gebaseerd op nog oudere mondeling overgeleverde hymnen. Ze worden gezien als niet door een persoon opgesteld maar als goddelijke onthullingen (shruti) aan zieners (rishi).  De hindoe orthodoxie beroept zich bij uitstek op de Veda’s. Ze bestaan uit de samhita’s (Rig veda:matra’s, Sama veda:melodieëen, Yayur veda:rituelen, en Athar veda:aanroepingen), de Brahmana’s (details over offerrituelen), de Aranyaka’s en de Upanishads.

                                    De meeste Veda’s beschrijven hoe men de goden aanroept en hoe men aan ze moet offeren tot in kleine details. Het belangrijkste deel van de Veda’s is de Rig veda, bestaande uit 1017 hymnen aan gevuld door nog eens 11 valakhilya’s. Deze zijn nog altijd de basis voor veel hedendaagse hindoe rituelen en wordt sinds jaar en dag door brahmanen niet alleen gelezen maar ook uit het hoofd geleerd.  De Aranyaka’s en de  Upanishads zijn van meer mystieke en filosofische aard en bestemd voor mensen die zich uit het maatschappelijk en familie leven hebben teruggetrokken. Vandaar dat met name de Upanishads als 4^e en laatste deel van de Veda’s als vedanta gelden.                                 

vedanta                       ‘Eind van de Veda’, de Upanishads als 4^e en laatste deel van de Veda’s, maar ook de meer abstracte en mystieke filosofie die zich hierop baseert. Kernpunt is de bevrijding van de cyclus van leven en dood. Hierover zijn talloze commentaren gesystematiseerd in de brahma sutra’s en vedanta sutra’s, waarop opnieuw talloze commentaren zijn geschreven, hetgeen ertoe heeft geleid dat er zeker niet minder dan een tiental vedanta filosofische hoofdrichtingen of scholen zijn aan te merken.

vidya                           Kennis, wijsheid, in de Upanishads geidentificeerd met inzicht en waarheid, het hoogste doel  in ons bestaan, dat naar moksha bevrijding van samsara leidt.

vina                             Luit, attribuut van Sarasvati.

Vishnu                         Oppergod. Samen met Shiva, een van de twee belangrijkste godheden van het hindoeïsme, die op hun beurt samen met Brahma de trimurti, drie-vormige (schepper, behouder en vernietiger) voor- of samenstellen.

Vishnu is daarbij de behouder. Hij komt telkens als de aarde of mensenwereld in moeilijkheden raakt om de mensheid te redden, en daarvan wordt al in de Rig Veda melding gemaakt, Als oppergod verschijnt hij pas in de Purana’s en de epen. Hij komt als redder steeds in een andere verschijningsvorm (avatar). Er zijn minstens een tiental avatars van Vishnu bekend: schildpad, Matsya vis, Vamana wild zwijn, Vamana dwerg, Narasimha mensleeuw, Parusharam ram met de bijl, Ram , Krishna, Boeddha, Kalki menspaard. Vishnu zelf wordt afgebeeld als donkerblauw, met zijn rijdier Garuda en voorzien van attributen als een lotus, een knuppel, een rad en een schelp. Zijn wederheft is Lakshmi, maar hij wordt ook wel door rivergodinnen Ganga en Yamuna vergezeld.

Vishnusharman          Auteur van de Pancatantra (5^e eeuw).

Vishva Hindu Parishad                  ‘Universele Hindoe Vereniging’, opgericht in 1964 door 150 hindoe religieuze leiders in Bombay om hindoe bewustzijn en wereldwijde samenwerking van hindoes te stimuleren. Tegelijk biedt de VHP een gemeenschappelijk platform voor hindoes om de religieuze traditie te moderniseren, maar worden hindoe politieke partijen ondersteund om hindoes meer politieke macht te geven in India.

viveka                         Onderscheidend inzicht, met name in wat zelf is en niet-zelf, het eeuwige en het vergankelijke, een voorwaarde voor moksha.

Vivekananda Svami    (1863-1902 Narendra Nath Dutt), leerling van Ramakrishna en stichter van de Ramakrishnan Mission               . Reisde al in 1893 naar het westen om daar de Vedanta filosofie uit te leggen, richtte vele ashrams in India op.

vrat(a)                        Gelofte, om te vasten, een pelgrimage te maken, gebeden of mantra’s te reciteren etc.

Vrindaban, Vrindavana                Pelgrimsoord in West-U.P. bij Mathura. Het is waar Krishna de gopi’s ontmoette. (Ook: Brindaban)

Vyasa                          Mythische wijze, geldt als samensteller van de Veda’s.

W

X

Y

yaksha                        Halfgod, lid van een groep wezens die de rijkdomsgod Kubera dienen.

Yama                           Dodengod.

yama                           Deugd, morele plicht.

Yamuna                       Heilige rivier in Noord-India, die in Yamunotri in de Garhwal Himalaya ontspringt en bij Allahabad (Prayaga) met de Ganga samenstroomt.

Yamunotri                   Bron van de Yamuna in de Garhwal Himalaya.

yantra                         Samenstel van geometrische patronen, hulpmiddel bij visualiseringsmeditatie. Ook: de meest basale of abstracte vorm van een mandala.

Yashoda                      Pleegmoeder van Krishna, vrouw van de koeherder Nanda.

yatra                           (Pelgrims)reis, zie: tirth yatra.

yoga                           ‘juk, verbinding’, het zoeken van de yogi of yogabeoefenaar naar  verbinding met de god(heid) of God, het al, of het opperste geluk en de hoogste wijsheid. Meestal gaat het tevens om de verbinding tussen lichaam en geest door ascese en meditatieve oefeningen. Er zijn vele yoga wegen (marga), zoals: karma-yoga (onzelfzuchtig handelen), bhakti-yoga (devotie), hatha-yoga (lichaamsbeheersing), jnana-yoga (wijsheid) en tantrische yoga (esoterische visualisering) bijvoorbeeld kundalini-yoga. Het beroemdse geschrift over yoga is de yoga sutra van Patanjali.

Yoga sutra                  Korte uiteenzettingen over yoga van Patanjali (2^e eeuw v. Chr.)

yoga tantra                Tanrische yoga (tekst), meest bekend is de kundalini sadhana oefening.

Yogananda, Swami    (1893-1953 Mukunda Lal Gosh), stichtte de Yogoda Sat Sangha en reisde naar de VS in 1920, waar hij een eenvoudige vorm van kundalini yoga onderrichtte. Zijn autobiografie werd beroemd.                    

yoni                            Symbolische voorstelling van de vagina, vaak gecombineerd met lingam. waar de lingam Shiva’s wijsheid en vruchtbaarheid vertegenwoordigt, staat de yoni voor shakti, de vrouwelijke kracht van Devi.

Yudhishthira               Oudste van de 5 Pandava broers, bekend om zijn kalmte en rechtvaardigheid, zoon van Yama.

Z